اینجا

   یکی از موضوعاتی که فرد در حال خودشناسی یا همان سالک درگیر آن می‌شود، معنی کردن مفاهیم دینی و اعتقادی قبلی‌اش، بزبان جدیدی است که خودشناسی به او یاد داده. فرد با نگاه تازه‌ای که به دنیا باز می‌کند، سعی در نو کردن تعریفش از جهان‌بینی کهنه‌اش می‌کند. که البته همیشه هم موفق نیست و به همین خاطر، خیلی‌ها وقتی نمی‌توانند مفاهیم را کنار هم بچینند، با خودشان درگیر می‌شوند و بقول خودشان "میان زمین و آسمان" گیر می‌کنند.

   در اینجا قصد ندارم بیشتر از همین اشاره کوتاه، به این موضوع بپردازم. چون حرف‌های زیادی هست و خیلی مفصل می‌شود. اگر دل و دماغی بود در جلسات آنلاین درباره آن بیشتر حرف می‌زنیم. فقط یک مطلب مرتبط با همین قضیه یادم می‌آید که بد نیست بگویم.

   چهار پنج سال پیش با محمدجعفر مصفا در روستایی بودم و فراغتی فراخ داشتم. مشتی کتاب هم در آنجا بود. عصر روزی، صحبت به موضوع قیامت و باطن جهان و بعضی از آیات قرآن که بهمین موضوع می‌پردازد، کشیده شد. یکی از کتاب‌ها را باز کرد و صفحه‌ای را نشانم داد و گفت اینجا را بخوان. کتابی بود از مرحوم طباطبایی صاحب تفسیر المیزان، بترجمهٔ همایون همتی(که معرف بروبچه‌های ادیان و عرفانی هستند!). اگر اشتباه نکنم، یا کتاب "رساله در توحید" بود یا "ولایت تکوینی".

   بهرحال آنچه در آن صفحه آمده بود، نقل بمضمونش این بود که جهان غیب (که می‌دانیم در مقابل یا کنار جهان شهادة است و این دو، دو اصلاح قرآنی‌اند،) همان باطن همین جهان است و جدای از آن یا پس از آن، نیست. یعنی این دو بر هم منطبق‌ند. و اگر کیفیت "الهم ارنی الاشیاء کما هی" در انسان تحقق پیدا کند، یعنی انسان از پندار و وهم "خود"، آزادی داشته باشد، حقیقت این جهان بر وی آشکار است.

   یادم هست وقتی این مطلب را در آن کتاب نشانم می‌داد، با چنان اشتیاق و لحن خاصی این را می‌گفت که گویی تأییدی‌ست بر لب و جان حرف‌هایش در آثارش.