آش

    این عکس را یکنفر توسط ایمیل برایم فرستاده و در زیر آن اینطور نوشته است:

بسم الله الرحمن الرحیم

   این تصویر نمایی نادر از مقبره رسول اکرم است که برای زائرین بسته است. شاید حتی 0.1% مسلمانان نیز فرصت مشاهده این مکان را پیدا نمی کنند.

   لطفاً برای بهرهٔ معنوی، آن را برای همه ارسال نمایید.


   نوجوان که بودم در خانهٔ پدربزرگ کتابخانهٔ کوچکی بود که حاوی چند توضیح‌المسائل و نهج‌البلاغه و یک مثنوی معنوی درب و داغان و مشتی کتاب تاریخی و غیره بود. یکی از بهترین این کتابها سری سه جلدی کشکول طبسی بود. حاوی مطالب متنوع با قلمی روان از یک عالم دینی خوش‌ذوق و شوخ‌طبع. یکی از حکایتهای طنز بخش فکاهیات این کتاب این بود:


   یکی رفت بالای منبر و گفت: "حضرت یعقوب را بالای تپه‌ای به دار کشیدند و کشتند." پای منبر یکی دیگر گفت: "کجایش را درست کنیم؟! اولاً حضرت یعقوب نبود و حضرت یوسف بود. ثانیاً بالای تپه نبود و ته چاه بود. ثالثاً نکشتندش و گرگ خوردش. رابعاً اصلاً دروغ بود و گرگ هم نخورده بودش. شایعه کرده بودند!"

  حالا حکایت این ایمیل‌هاست و این عکس‌ها. اگر تو هم مثل من تابحال به قونیه و مزار مولانا جلال‌الدین نرفته باشی، توسط جستجویی ساده در اینترنت متوجه می‌شوی که عکس فوق مربوط به مزار مولاناست.

   این اشتباه البته مهم نیست. چیزی که باعث شد در اینباره دست به قلم شوم، محتوای این ایمیل بود. نمی‌دانم تا کی انسان باید "بهرهٔ معنوی" را از عکس یا حتی از خود مزار دریافت نماید. این همه مولوی و اصلاً خود پیامبر و دینشان فریاد می‌زنند که چشمهٔ معنویت درون خود توست و انسان‌ها توجه نمی‌کنند. این همه می‌گوید "معشوق همینجاست" و باز انسان‌ها در صحرای برهوت بیرونی‌ها سرگشته می‌دوند.

   خاطره‌ای الآن یادم آمد، بگذار برایت تعریف کنم. ده پانزده سال پیش سفری به ترکیه داشتم. ایام نوجوانی و چنان که افتد و دانی با همراهی رفته بودم به گردش در استانبول. رفتیم به مسجد سلطان چی چی که اسمش یادم نمی‌آید، آها! مسجد سلطان احمد. همین که عکسش خیلی معروف است و نماد استانبول است. کسی در مسجد بما گفت در موزهٔ آناسوفیا در همین استانبول، سبیل حضرت محمد برای دیدن گذاشته شده! از یکی دو نفر پرسیدیم، آنها هم تأیید کردند.

   اتفاقاً موزهٔ آناسوفیا تقریباً روبروی همین مسجد سلطان احمد بود. رفتیم آنجا و دیدیم بسته است. داشتند تعمیرات می‌کردند. خلاصه ما هم "بی‌بهره" برگشتیم.

   بگمانم یکی از علل اصلی رونق ظاهرگرایی‌های اینچنینی حفظ سیادت و سروری متولیانی است که منافع مادی یا هویتی‌شان از این راه‌ها تأمین می‌شود. اگر خوب دقت کنیم، همینها هستند که از طرفی این نوع فرهنگ را قویاً اشاعه و حتی تولید می‌کنند و از طرف دیگر هم در مقابل آن فرهنگ درون‌گرایی مقاومت و بلکه ستیز می‌نمایند.

   انسان‌هایی با چنین فرهنگ، بقدری گرایش به صورت و ظواهر را برای دیگران مهم و بااهمیت جلوه می‌دهند که پس از مدتی خودشان هم حرف خودشان باورشان می‌شود!

   می‌گویند روزی ملانصرالدین می‌رود نانوایی، می‌بیند صف خیلی شلوغ است. با رندی رو به مردم می‌گوید: "سر کوچه دارند آش نذری می‌دهند." مردم هم صف نان را رها می‌کنند و بدو می‌روند ظرف بیاورند و بسوی سر کوچه راهی می‌شوند.

   ملا که می‌بیند این همه آدم همه مشغول تکاپو و حرکت بسوی سر کوچه هستند، خودش هم باورش می‌شود و با خودش می‌گوید: "نکند دارند آش می‌دهند؟!"