هو الرزاق

   دوران کارشناسی استادی داشتیم مسن، بسیار مأخوذ به حیاء، "مبادی آداب" و البته باتجربهٔ زیاد تدریس و خوش‌سخن. دکتر سجاد اصلاً ادبیات درس می‌داد اما در گرایش ما چون استاد کم بود، انواع دروس را تدریس می‌کرد و بقول دوستان، آچارفرانسه بود. پارسال پریسال هم سری به دانشکده زدم و دیدم هنوز آنجا مشغول به تدریس‌اند.

   شاگرد مورد علاقه‌شان بودم و البته دلیل داشت. سوای اینکه دانشجوی مثبتی بودم و درس‌بلد، سئوالات کلامی‌ئی(عقیدتی و فلسفی) می‌پرسیدم که اساتید معمولاً پاسخ خردپسندی برایش نداشتند و این موضوع را در دفتر کارشان هم بین یکدیگر مطرح می‌کردند و بهمین خاطر میانشان اسمی در کرده بودم. لذا دکتر سجاد هم برای اینکه بنوعی من در رودربایستی قرار بگیرم و یک وقت از آن سئوالات کذائی سر کلاس ایشان نپرسم، بارها و بارها سر کلاس درس از من تعریف و تمجید می‌کرد و صد البته در آن سن و در آن جمع بسیار پراناث، برایم خوشایند بود! اما همیشه نیروی کنجکاوی چشم بر این خوشایندی می پوشید و کار خودش را می‌کرد.

  روزی سر کلاس استاد سجاد، بحث از روزی‌رسانی خداوند در کلام‌ و فلسفهٔ اسلامی و نیز درس "ادیان بزرگ" بود و ایشان از عقیدهٔ شخصی‌شان، اینکه خداوند روزی‌رسان همهٔ موجودات است و روزی همه را هر روز و بقطع می‌رساند، سخت سخن می‌گفت. دست بلند کردم که سئوال کنم، بتجربه دانست می‌خواهم چه بپرسم! این را در حرکات مردمک چشمانش خواندم. با چند قربان صدقه و "فرزند دلبندم" گفتن، و اینکه دهانشان خشک شده است و تشنه‌اند، مرا راهی دفتر کرد تا لیوانی آب برایشان بیاورم. رفتم و آوردم. نشستم. موضوع بحث عوض شده بود! اما هر طور بود با پرروئی اجازه گرفتم و سئوالم را پرسیدم که اگر خدا روزی‌رسان است و روزی همهٔ موجودات را قطعاً به آنها می‌رساند پس این همه انسان یا موجود گرسنه که هر روز تلف می‌شوند ماجرایشان چیست؟

   استاد در حالیکه لیوان آب در دستشان بود و از سر کبر سن لرزش دستی هم داشتند، بزبان حال می‌گفت: "اگر گذاشتی آب از گلویم پایین برود." سپس سریعاً انگار که بخودشان آمده باشند رو به من کردند و بلند فرمودند: "عزیز دلم، دیگه قرار نشدها!!"

و من هنوز نمی‌دانم ما چه قراری با هم گذاشته بودیم که آنوقت یادم رفته بوده!

   گمان نمی‌کنم این عقیدهٔ رایج که "خدا روزی‌رسان است" با آن معنی مرسومی که از آن می‌شود، صحیح باشد. بله، خدا روزی رسان است(البته بفرض آنکه اصلاً خدائی باشد این را بررسی می‌کنم)، اما این بدان معنی نیست که مثلاً یک موجودی هست که یک مقدار غذا و خوراکی بفرستد اختصاصاً برای هر موجودی و قطعاً هم می‌رسد.

   جریان و حرکت زندگی و هستی بر اینست که در چرخهٔ حیات غذا تولید می‌شود و مصرف‌کنندگانی هم دارد. بنظرم این معنی درست "روزی‌رسانی خدا"ست. اگر چرخهٔ طبیعت بر روال درست خود پیش برود و موانعی جلوی آن را نگیرند، قاعدتاً باید به موجودات غذا هم برسد.

   البته ممکن است بگوئیم "روزی آن موجودی که گرسنگی می‌کشد و یا می‌میرد، گرسنگی و یا مرگ است" که در اینصورت وارد بحث معنویت می‌شویم و این بحثش جداست. در حال حاضر صحبت از غذای مادی می‌کنیم. (همچنین حتی در بحث مادی روزی، گرسنگی و مرگ ناشی از گرسنگی می‌تواند برای چرخهٔ حیات مفید باشد و قسمتی از آن. ولی این بنوعی در موارد تقریباً استثناست و اصل و روال حیات بر این موضوع نیست. اصل بر رسیدن غذا به موجودات است. لذا این موضوع را هم کنار می‌گذاریم.)

   در دنیای مادی، یک سری موجودات تولیداتی دارند و یک سری موجودات دیگر تولیدات آنها را مصرف می‌کنند و همینطور این چرخهٔ "روزی‌رسانی" که توسط انرژی و شور هستی(می‌توانی به آن بگویی "خدا") به گردش در ‌می‌آید، ادامه دارد. در عالم انسان‌ها، یک عده گردن‌کلفت آمده‌اند و چوب لای چرخ این چرخه می‌کنند. طوریکه به خودشان سهم بیشتری برسد و تبعاً به عده‌ای دیگر کمتر و یا هیچ هم نرسد.

   آیا اینکه بسیاری از انسان‌های یک سرزمین خاص در فقر و بی‌خانمانی زندگی می‌کنند و در عین حال در همان سرزمین عده‌ای دیگر در رفاهی فوق‌العاده، بخاطر روزی‌رسانی خداست؟! یعنی روزی یک عده آنطور است و روزی عدهٔ دیگر اینطور؟ آیا خدا خواسته است شاهزاده‌های متعدد عربستان(که خدا بتعدادشان برکت بدهد!) ماهی سی میلیون دلار یعنی روزی یک میلیون دلار خرج کنند؟! یک میلیون دلار می شود یک میلیارد تومان ناقابل، آنهم در یک روز! البته بنده پدرکشتگی و دعوای آباء و اجدادی با سعودی‌اینا ندارم و فقط سر دلبران را در حدیث دیگران عرض می‌کنم، تا بلکه دیوار هم بشنود. و الا مصداق‌های این موضوع در روابط انسانی(؟!) همه جای دنیا هست.

   در مورد بحث "روزی" این سئوال را هم مطرح کنم که: آیا "روزی" جز آن مقدار غذائی است که هر موجود مصرف می‌کند تا به زندگی‌اش ادامه دهد؟ از این زاویه هم نگاه کردن به موضوع "روزی" تأمل برانگیز است. (بالای دکانش می‌نویسد "هو الرزاق" تا پشت این عقیده سنگر بگیرد که "این ثروتی که دارم، خدا داده است. اگر حسادت کنی به خواست خدا اعتراض کرده‌ای!")

   بگذار جوک جالبی که اخیراً دوستی برایم گفته است را هم برایت تعریف کنم. بی‌ارتباط با موضوع صحبتمان و خالی از لطف نیست: سه پسر‌بچه با ۱٠ گردو به پیش ملانصرالدین می‌روند و از او می‌خواهند آنها را بینشان تقسیم کند. ملا می‌پرسد: "با معیار عدالت آسمانی می‌خواهید بینتان تقسیم کنم یا معیار عدالت زمینی؟" بچه‌ها با خود می‌گویند لابد عدالت آسمانی بهتر است. لذا از ملا می‌خواهند با عدالت آسمانی تقسیم کند.

   ملا ۸ گردو به اولی می‌دهد، ۲ گردو به دومی، و دو پس‌گردنی محکم هم به سومی می‌زند!

   بچه ها اعتراض می‌کنند که: "این چه عدالتی است، ملا؟!" ملا می‌گوید: "خدا هم نعمت‌هایش‌ را بین بنده‌هایش همینجور تقسیم کرده!"