غربال

 

   ماه‌های اولی بود که به سرزمین کانگروها آمده بودم دوستی گفت بیا بریم شهر بریزبین (Brisbane)  در ایالت کوئینزلند. سواحل زیبائی دارد. گفتم بریم. صبح زود بود که از سیدنی حرکت کردیم. دوست من بیست سالی هست که به استرالیا مهاجرت کرده است و بنوعی بلد راهمان بود و من خیالم راحت که جاده‌ها را می‌شناسد. بنابراین علی‌رغم عادت همیشگی‌ام به داشتن و دیدن نقشه، این بار اصلاً سراغ نقشه نرفتم.

   چهار پنج ساعتی در راه بودیم و حدود هفتصد کیلومتر از سیدنی دور شده بودیم. من هرچه به تابلوهای جاده نگاه می‌کردم اسمی از بریزبین نمی‌دیدم. با خودم می‌گفتم حداقل باید نزدیک شده باشیم و روی تابلوها اثری از بریزبین پیدا شود. اما شواهد نشان می‌داد داشتیم به شهر ملبورن(Melbourne) نزدیک می‌شدیم و از بریزبین خبری نبود. به جایگیری شهرهای استرالیا هم وارد نبودم که کدام شمال است و کدام جنوب و همهٔ اسم‌های روی تابلوها برایم تازه بودند.

   از نگاه‌های دوستم به تابلوها دریافتم او هم گویا مسیر را گم کرده است و دقیقاً مطمئن نیست بر صراط مستقیم باشیم. در حالیکه پشت فرمان بودم پیشنهاد دادم برویم به پمپ بنزینی و سئوال کنیم. قبول کرد. اولین پمپ بنزین نگه داشتیم. من نشستم در ماشین و او رفت داخل کیوسک تا از متصدی سئوال کند. وقتی برگشت و در ماشین نشست با حالتی شاکی از دست من، گفت: همین پیچ آخری که دو دقیقه پیش گفتم بپیچ و نپیچیدی را اشتباه آمده‌ایم و باید برگردیم. (در نظر داشته باش که از سیدنی حدود 700 کیلومتر فاصله گرفته بودیم.)

   دور زدیم و برگشتیم. افتادیم در جاده‌ای دیگر. دقت کردم دیدم این راه، جادهٔ برگشت بسوی سیدنی است. حدود نیم ساعتی راندیم و باز هرچه نگاه کردم اثری از تابلوی بریزبین ندیدم. نقشه هم در ماشین نداشتیم که موقعیتمان را پیدا کنیم.

بیت

در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود                   از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت

 بسراغ گوشی مبایلم رفتم. برنامه‌ای ساده از نقشهٔ جهان روی این کوکب هدایتم داشتم که از هر کشوری فقط اطلاعات کلی و نمای اصلی نقشهٔ آن، بهمراه چند شهر اصلی کشور را نشان می‌دهد. مثلاً از ایران فقط تهران و شیراز و مشهد و تبریز را. نقشهٔ استرالیا را دیدم. باور نمی‌کردم، شهر بریزبین در شمال سیدنی بود و ملبورن درست نقطهٔ مقابل آن، در جنوب. سیدنی هم بین این دو. یعنی ما بجای اینکه به شمال برویم از ابتدا بسمت جنوب رفته بودیم و هفتصد کیلومتر در جهت مخالف رانده بودیم! آنوقت دوست من می‌گفت "همین پیچ آخری را اشتباه آمده‌ایم"!

   البته دیگر تصمیم گرفتیم برگردیم همان ملبورن که حدود دویست کیلومتری به آن مانده بود. چون شب شده بود رفتیم یک آبادی در همان حوالی و خوابیدیم و فردا صبح به ملبورن رفتیم که شهر زیبائی بود.

   می‌گویم: اینکه کسی مدت زیادی در سیستمی فلسفی، عرفانی یا ایدئولوژی‌ئی خاص بوده است و مطالعه و تحقیق هم کرده باشد دلیل نمی‌شود که بلحاظ شخصی آن مطالب را خودش هم شخصاً تجربه کرده باشد. هر کس مدت زیادی باغبانی کرده لزوماً بو و رایحهٔ گل ندارد. من باب مثال افراد بسیاری را بشخصه می‌شناسم که سالهاست مطالب عرفانی را مطالعه و بررسی کرده‌اند و وقتی پای صحبتشان بنشینی بطور دقیق همه را برایت تشریح می‌کنند و توضیح می‌دهند. نمونهٔ حی و حاضرش همین کسی که داری نوشته‌اش را می‌خوانی. مو به موی کتابها و زوایای آن سیستم فلسفی و عرفانی را حفظند. اما وقتی پای پیاده کردن آن آگاهی‌ها و تأثیر آن بر زندگی واقعی می‌رسد، راه مقصود را گم می‌کنند و بریزبین را با ملبورن اشتباه می‌گیرند!

   تمثیلی که محمدجعفر مصفا در این زمینه می‌زند آن طلبه‌ای است که سالها دروس مدرسه را خوانده است اما وقتی کسی گردوئی در مشت پنهان می‌کند و از او می‌خواهد بفهمد آن چیست، او پس از پرسیدن چند سئوال، که آیا گرد است، آیا مجوف است، و ...،  می‌گوید غربال است!

   اینست که شما به این نمایشات افرادی که مثل من کلی حرف‌های عرفانی بلغور می‌کنند و مثنوی و حافظ و قرآن و امثالهم را دام تزویرشان کرده‌اند، فریفته نشو و بفکر حال و کار و بار خودت باش.
 

  می خور که شیخ و حافظ و مفتی و محتسب             چون نیک بنگری همه تزویر می‌کنند