محصول

   از کودکی در فامیل و آشنا و بطور کلی جامعهٔ اطرافم شاهد عقایدی بوده‌ام (و هستم) که "بزرگتر"ها را دارای احترام و اتوریته می‌داند. "بزرگتر اگر به تو سیلی هم زد حق با اوست"، "حق همیشه با بزرگتر است"، "در اسلام گفته شده باید به بزرگتر احترام بگذاری" و ... . طوری شده بود که همهٔ بچه‌های همبازی‌ام آرزو می‌کردند روزی "بزرگتر" شوند تا بتوانند آزادانه همان کارهای "بزرگتر"ها را، که این عقاید مجوزشان را در اختیار آنها قرار داده بود، انجام دهند. بارها شد که دیدم یکی از این "بزرگتر"ها دیگران را می‌زد، ناسزا می‌گفت، حق آنها را می‌خورد و قلدری می‌کرد و دیگران فقط نظاره‌گر بودند. از طرف دیگر وقتی به محیط مثلاً فرهنگی‌مان نگاه می‌کردی باز همان عقاید را فقط در قالبی دیگر می‌دیدی: "چوب معلم گله، هر کی نخوره خله".

   مقاله‌ای را چند روز پیش می‌خواندم که در آن بصورت "علمی" دفاع می‌کرد که "مطالعات نشان داده کودکانی که تنبیه می‌شوند، در زندگی موفق‌ترند."! (این مقاله را به انگلیسی در اینجـا می‌توانید بخوانید و بفارسی در اینجـا.)   

    بنظرم حرفشان درست است! این تنبیه‌ها و زورگوئی‌ها نتیجه‌بخش هستند. باعث می‌شود چنان نیروی بزرگی ریشه‌گرفته از میل انتقام و خشم در بچه بوجود آید تا در تمام طول زندگی‌اش حرکت‌دهندهٔ او باشد و او را به "درجات عالی" و "موفقیت‌های بزرگ در عرصهٔ زندگی" برساند. واقعاً هم می‌رساند. آنوقت همان افرادی که تنبیه می‌کردند و زور می‌گفتند می‌آیند و به کودک که حالا بزرگ شده یادآوری سختی‌ها(و در حقیقت آزارها)ئی را که داده بودند می‌کنند و تازه بر سر او منت می‌گذارند!

   کسی بود که از کودکی‌اش زندگی‌اش پیش چشمم بود. پدری بسیار قلدر و قلچماق، با دست بزن داشت که تمام بچه‌هایش را بشدت کتک می‌زد طوریکه همه از دستش فراری بودند. این بچه بارها از دست پدر سر به شهرستان‌ها گذاشت و مدت‌ها تمام فامیل بدنبال او می‌گشتند و خبری از او نمی‌شد. تا اینکه فشار بی‌سرپناهی باعث می‌شد دوباره به خانهٔ پدری برگردد و بعد از یکی دو ماه، باز همان آش و همان کاسه بود.

   این کودک بقدری سختی کشید که خدا می‌داند. تا اینکه نهایتاً دیگر خانهٔ پدر نرفت و کسانی اندکی زیر بال و پر او را گرفتند و کم کم برای خود مغازه‌ای راه انداخت و کسب و کاری بهم زد و الآن بسیار ثروتمند است و "موفق"! طوریکه از لحاظ مالی به پدر و برادرانش هم کمک می‌کند.

   این البته ظاهر قضیه است و ما مردم که از بیرون نگاه می‌کنیم تعبیرمان از زندگی چنین فردی همان است که گفت "چوب معلم گله ..." و "انسا‌ن‌هایی که در زندگی سختی می‌بینند، به مدارج عالی می‌رسند". اما بیائیم ببینیم در باطن این انسان(ها) چه می‌گذرد و محصول حقیقی این ماجرا چیست.

   نویسنده هیچگاه فراموش نمی‌کند عصری تابستانی را که با آن کودک(که دیگر برای خودش جوان رعنائی بود) به صحرا رفته بود و روی تپه‌ای نشسته بودند. دشت‌های زیبا و پهناور زیر چشمانشان بود و پارچهٔ نان و پنیر و خیار و گوجه‌ پیش پایشان و در حال خوردن و لذت بردن. سن هر دو حدود بیست و خورده‌ای بود با اندکی تفاوت. جوان گفت: "با اینکه وضع زندگیم خوب شده و دیگر به کسی محتاج نیستم، احساس می‌کنم از زندگی طلبکارم. گویی آنچه را باید بمن می‌داده نداده است. همیشه حس می‌کنم چیزی کم دارم. با وجود اینکه هیچ خطری مرا تهدید مالی و جانی نمی‌کند، همیشه احساس ناایمنی دارم. حس می‌کنم این همه دویدنم دنبال ثروت برای بدست آوردن ایمنی درونی‌ئی است که ندارم. و هر چه بیشتر جمع می‌کنم بی‌فایده است." دهانش از جویدن لقمهٔ نان و پنیرش ایستاد، صورتش را بالا آورد و نگاهش به آن دور دست‌ها وصل شد. در حالیکه لقمه‌اش را با حالت بغض پایین می‌برد حلقه‌ای از اشک در چشمانش بحرکت درآمد. می‌دانستم باورهایش به او فشار می‌آورند که "مرد نباید گریه کند". رنگش سرخ شده بود. ناگهان تیره شد و مثل ابر بهاری چنان گریه‌ای کرد که شنونده‌اش هم نتوانست طاقت بیاورد، و با او همراهی کرد.

   کمی که سبک شد و آرام گرفت گوئی که دارد با خودش حرف می‌زند و بخودش اعتراف می‌کند، ‌گفت: "امروز که دستم بدهانم می‌رسد حتی اگر کمکی به پدر یا برادرهایم می‌کنم، فقط از سر میل انتقامی است که دارم. برای اینکه به پدرم بگویم چقدر خواری که کسی را که زیر ترکه می‌گرفتی و به تو التماس می‌کرد: "بابا، نزن!"، امروز چشمت به دست اوست. یا برادرهایم را با ثروت و قدرت و نفوذی که پیدا کرده‌‌ام زیر کنترل خودم در‌می‌آورم تا بتوانم خشم و میل انتقامی که در من هست، هرچند آنها بی‌تقصیر بوده‌اند، را بر سر آنها یا شاگردان مغازه‌هایم خالی کنم."

  این است محصول جامعه. گیوه‌ای طلائی که درونش خود ما را کشته است و بیرونش مردم را.